Petrovaradinska tvrđava, poznata još kao i Gibraltar na Dunavu nalazi se na desnoj obali Dunava kod Novog Sada. Građena je u periodu od 1692. do 1780. godine, a njen idejni tvorac je bio markiz Sebastijan Voban. Nastala je u vreme austrijskih vladara Leopolda I, Josifa I, Karla VI, Marije Terezije i Josifa II. Na Petrovaradinskoj tvrđavi od 1702. godine bio je smešten kapetanat Podunavske vojne granice (autor slike ispod Gojko Galić).
Na latinskom jeziku petra znači stena, var je na mađarskom grad, dok bi na turskom din bilo vera. Spajanjem tih reči dobija se ime Petrovaradin, što u doslovnom tumačenju našeg naroda znači da je to grad na steni čvrst kao vera.
Tvrđava stoji na serpetinsko dioritskoj steni koja ima dominantan geografski i strateški položaj na ovim prostorima, te su se zbog toga za nju kroz vekove otimali mnogi narodi.
Autor fotografije: Dragan Pantović
ISTORIJAT I ZNAČAJ
Tvrđava stoji na serpetinsko dioritskoj steni koja ima dominantan geografski i strateški položaj na ovim prostorima, te su se zbog toga za nju kroz vekove otimali mnogi narodi. Ovde ima tragova naseljavanja još iz starijeg kamenog doba, a kasnije su se smenjivali Kelti, Rimljani, Huni, Avari, Vizantijci, Mađari, Srbi i Turci koje su 1687. godine isterali Austrijanci, i 5 godina kasnije započeli gradnju sadašnje tvrđave.
Za gradnju Tvrđave veoma je zaslužan italijanski grof Alojzije Ferdinando Luiđi Marsili, inžinjerski pukovnik austrijske vojske. Tvrđava je počela da se gradi po Vobanovom sistemu, čija je osnova imala više naglašenih delova. Na Gornjoj tvrđavi bio je najpre oblikovan jugozapadni istureni ugao, takozvani Leopoldov bastion. Do tridesetih godina 18. veka završeni su pored Leopoldovog i bastioni: Inoćenti, Josif, Ludvig i Terezije sa pratećim objektima, kao i Mostobran - Bruckenschantze na levoj obali Dunava, i malo ostrvsko utvrđenje - Inselschantze.
Sredinom 18. veka započela je i poslednja faza izgradnje objekata u kompleksu Tvrđave. U okviru Gornje tvrđave zidaju se glavne zgrade: Duga kasarna, Jednostavna kasarna, Topovnjača (Arsenal, kasnije nazvan Mamula), izgrađen je vodovod, a na bastionu Ludvig i kula sa velikim satom. Objekti izgrađeni u ovom periodu su najprepoznatljivije turističke atrakcije Tvrđave.
Etapno, sa kraćim i dužim prekidima, Tvrđava je građena preko 90 godina, pri čemu je korištena brojna radna snaga.Petrovaradinsku tvrđavu su kroz njenu istoriju posećivale brojne istorijske ličnosti. Od onih koji se svojom ulogom u istoriji ističu trebalo bi pomenuti austrijskog cara Franju Josifa, prvog jugoslovenskog kralja Aleksandara Karađorđevića, vođu Prvog srpskog ustanka Karađorđa Petrovića. Još jedan posetilac Petrovaradinske tvrđave, u periodu Prvog svetskog rata, je bio i Josip Broz Tito, ali je na tvrđavi on bio u zatvoru.
TVRĐAVA KAO TURISTIČKA ATRAKCIJA
Današnja tvrđava jedno je od najboljih ostvarenja evropske vojne arhitekture 18. veka. Veoma je dobro očuvana i važi za drugu po veličini tvrđavu u Evropi. Izuzetno uspešno odigravši svoju odbrambenu ulogu u prošlosti, Petrovaradinska tvrđava je danas kulturno-istorijski spomenik od prvorazrednog značaja i svojevrsna turistička atrakcija. Na tvrđavi se danas nalazi hotel i brojni kafići i restorani, a u toku leta (prva nedelja jula) se na njoj dešava najveći muzički festival u ovom delu Evrope - EXIT.
Od turističkih sadržaja na Tvrđavi se ističu Muzej Grada Novog Sada, koji se nalazi u zgradi Topovnjača, zatim Opservatorije i ateljei. Muzej Grada Novog Sada poseduje značajnu kolekciju predmata iz istorije grada i okoline, a u okviru njihove ponude je i obilazak laguma, odnosno podzemnih vojnih galerija. Pored toga u Planetarijumu se mogu videti projekcije našeg neba i čuti predavanja iz sfera astronomije. Brojni ateljei se nalaze u podrumskim prostorijama Duge kasarne. Oni su otvoreni tokom cele godine i u njima brojni umetnici nalaze inspiraciju za svoj rad. U ovim ateljeima je moguće popričati sa umetnicima, pogledati njihova dela i čak prisustvovati stvaranju novih dela.
